Sylwester z psem – wystrzałowa zabawa, bolesny strach

Dlaczego mój pies się boi dźwięków?

Na to, że pies boi się fajerwerków wpływa wiele czynników. Aby pomóc zwierzęciu przetrwać sylwestrową noc, trzeba zdać sobie z nich sprawę.

• Słuch psa Słuch i węch są dominującymi psimi zmysłami. W przypadku reakcji na dźwięk warto przeanalizować, to w jaki sposób bodźce dźwiękowe odbiera człowiek a jak słyszy je pies. Nie jest tajemnicą, że w związku z drapieżniczą przeszłością naszych psów, ich słuch jest na tyle wyostrzony, by nadal móc usłyszeć najcichszą ofiarę i ją upolować - to pozostałość po ich dzikich przodkach. Dla porównania:  

Tabela1: Porównanie wartości opisujących dźwięk w odniesieniu do psa i człowieka.  

	Człowiek	Pies	Petarda częstotliwość i natężenie dźwięku
Zakres słyszalnych częstotliwości fal dźwiękowych	16 Hz - 20000Hz	15 Hz-50000Hz	125 Hz-4000Hz
Wartość natężenia dźwięku powodujący ból w obrębie ucha i głowy.	140 dB	95 dB	160 dB

Zakres częstotliwości słyszalnych fal dźwiękowych u psów jest dużo większy niż u ludzi, dlatego zwierzęta te nieraz reagują na coś, czego jego właściciel w ogóle nie jest w stanie zarejestrować i są dużo bardziej wyczulone na bodźce dźwiękowe. Co więcej próg bólu u psów jest o wiele niższy niż u ludzi.

• Fobia czy ból, a może jedno i drugie? Pies może reagować strachem nie tylko na sam dźwięk, z którym być może kojarzy coś, co jednocześnie się wydarzyło i było nieprzyjemne, ale również na ból (wewnątrz głowy psa), jaki ten dźwięk powoduje przy każdym wystrzale. Czyli źródłem strachu mogą być nie tylko psie skojarzenia z bodźcem akustycznym, ale również ból odczuwalny w czasie wystrzałów. Badania dowiodły, że głośne dźwięki mogą też potęgować odczuwanie bolesności związanej z różnymi schorzeniami, np. dysplazją, zwyrodnieniami stawów, różnorodnymi stanami zapalnymi. Czy strach psa wynikający z ekspozycji na przerażające dźwięki, zawsze jest fobią? Niekoniecznie. Nie należy mylić jej z krótkotrwałym strachem lub paniką. Jednak diagnoza każdego psa uzależniona jest od jego indywidualnych cech psycho-somatycznych i wymaga wnikliwej diagnostyki weterynaryjnej i oceny behawioralnej.  

• Reakcja psa na nieprzewidywalne zjawiska Kiedy uporaliśmy się z zagadnieniami związanymi z bólem, musimy teraz pochylić się nad kwestią przewidywalności. Nikt nie lubi być zaskakiwany przykrymi niespodziankami - psy w szczególności tego nienawidzą i reagują na to nerwowo. Dużo łatwiej jest poradzić sobie z czymś niemiłym, kiedy jesteśmy na to przygotowani – w  przypadku petard, które są odpalane na długo przed nocą sylwestrową – jest to niemożliwe. W fajerwerkach, nieprzewidywalne, a tym samym straszne, nie są tylko dudniące odgłosy, ale także błyski, gwizdy, świsty i to, że te iskry, co rozsypują się po chodniku poparzą łapki, a uciekać nie ma gdzie.  

• Reakcja ze strony przewodnika psa

Nadmierna ekspresja człowieka
W Sylwestra ludzie życzą sobie “szampańskiej zabawy” i w takich też są  nastrojach, nieraz dają ponieść się wirowi zabawy – fantastycznie , tylko co ich psy na to? Opiekun psa, który jest pod wpływem nawet niewielkiej ilości alkoholu – ma już nieco zmienione zachowanie, inne ruchy, być może bardziej wylewnie przejawia swoje emocje – dla psa może to być niezrozumiałe. Taki człowiek nie będzie już oparciem dla czworonoga, a tym samym wsparciem w sytuacji kiedy zwierzę przestraszy się nagłego wystrzału. Głośne, nieprzewidywalne dźwięki, wybuchy, błyski, swąd, brak wsparcia, a wręcz dziwne zachowania ze strony opiekuna stanowią mieszaninę bardzo trudnych emocji dla psa.

Pocieszanie psa
Czy zdarzyło się, że kiedykolwiek uspokoiło Cię monotonnie powtarzane przez kogoś w czasie twojego lęku lub silnego zdenerwowania: “spokojnie, spokojnie, to nic strasznego”? Dorzuć do tego jeszcze to, jak ten ktoś zasłania Ci oczy głaszcząc po czole. Uwierz mi, psy tego nie lubią dużo bardziej niż Ty. Co więcej, dla przerażonego psa ważne jest konstruktywne wsparcie. Kiedy widzi niemal kwilącego przewodnika, stwierdza, że faktycznie musi być to jakiś koniec świata, skoro człowiek zachowuje się tak niestabilnie.

Karanie psa za to, że się boi                        
Karcenie psa za to, że chce uciekać, bo się boi, to totalny horror dla zwierzaka. Dlaczego człowiek tak się zachowuje? Dzieje się tak, bo sfrustrowany właściciel nie przewidział, że pies będzie “przeszkadzał” w zabawie. Mało, że jest to bardzo trudne doświadczenie dla czworonoga, to w dodatku utwierdza go w przekonaniu, że huku należy się bać. Reakcja lękowa za rok prawdopodobnie będzie jeszcze większa, a być może przeniesie się ona również na inne dźwięki, a to prosta droga do fobii i permanentnego strachu, co odbija się na dobrostanie, a mówiąc prościej, na zdrowiu psa.        

Jak przygotować psa do Sylwestra? 

Znając czynniki, wpływające na to, że pies zaczyna odczuwać strach, warto wprowadzić działania, mające na celu podniesienie komfortu psa. Nie warto w najtrudniejszym momencie improwizować, do tego trzeba mieć dobre przygotowanie i plan, na który składają się: 

• Zapewnienie realizacji psich potrzeb przed zabawą sylwestrową.

Jeżeli rozpoczniemy pracę nad poprawieniem psu nastroju jeszcze przed TĄ nocą, jest szansa, że stres spowodowany fajerwerkami będzie mniejszy. Jak to zrobić?

Jedną z najskuteczniejszych sposobów na poprawę nastroju psa jest to, co najprostsze, czyli – aktywne  spacery, najlepiej w atrakcyjnych dla psa miejscach. Dobrze jest ubrać wygodne buty, zabrać pyszną herbatę w termosie, nie zapominając o ulubionych psich zabawkach i zorganizować wypad z psem za miasto, jeśli macie do tego super psio-ludzką ekipę – tym lepiej. Nie może zabraknąć zabawy, ganiania się, biegania, ale i odpoczynku. Emocje psa są warunkowane przez produkowane hormony – otwórzmy psu jak najwięcej hormonów szczęścia. Te spacery powinny być względnie częste i regularne.

Jeśli nie jesteście zmotoryzowani, warto zainwestować czas w zabawę, wybrać się na jakiś cichy wybieg dla psów, ogrodzony teren, zabrać ze sobą szarpaki, piłeczki i się pobawić. Nie można jednak zapomnieć o tym, aby po takim atrakcyjnym spacerze, uspokoić psa po powrocie, np. korzystając z maty węchowej, a potem na sam koniec dając psu wypełniony kong lub smakowity gryzak, np. kawał suszonego mięsa.

W przygotowaniach psa do Sylwestra też dobrze sprawdzają się takie psie aktywności jak nose-work, brain work, dog frisbee czy agility – nie musicie być mistrzami, bawcie się tym. Aby wasze ćwiczenia przebiegały prawidłowo i bezpiecznie, warto poprosić o instruktaż trenera lub behawiorystę.

Spokój – na kilka dni przed sylwestrem dobrze jest nie wystawiać psa na stres, czyli nie planujmy wtedy zabiegów, groomera, odwiedzin u rodziny z małymi dziećmi – dajmy psu czas na zebranie sił przed godziną 0.00. Spokój nie oznacza spania cały dzień.

• Zaplanowanie schematu postępowania z psem w czasie „ostrzału”.

Zawczasu dobrze jest zaplanować schemat postępowania w czasie paniki psa, aby samemu w tej sytuacji nie dać ponieść się emocjom i zachować spokój – to pomoże psu. Warto zaplanować, w jaki sposób odprowadzamy psa do azylu, jakie gryzaki psu przygotujemy, czy będzie nam potrzebna kamizelka antystresowa, w jaki sposób dać psu wsparcie.         

• Konsultacja z lekarzem weterynarii/behawiorystą.

Kiedy wiadomo, że pies panicznie boi się wystrzałów, warto na początku grudnia wybrać się do lekarza weterynarii oraz behawiorysty i we współpracy z nimi ustalić wyżej wymieniony schemat postępowania przy panice psa a także dobrać odpowiednie nutraceutyki lub leki uspokajające. Na rynku farmaceutycznym są leki, które stosuje się w przypadku fobii dźwiękowych. Wsparcie farmakologiczne należy wprowadzić miesiąc wcześniej – aby miały szansę zadziałać. Pamiętajmy, że wszystkie leki nie są obojętne dla zdrowia psa – przed podaniem jakiegokolwiek specyfiku, należy wykonać diagnostykę weterynaryjną i behawioralną psa.    

• Zabezpieczenie psa na wypadek ucieczki oraz postępowanie w przypadku zaginięcia psa.

Gorący czas około sylwestrowy jest momentem kiedy przerażone psy wyrywają się właścicielom i uciekają na oślep. Kiedy zwierzę ucieka w panice, biegnie niemal w amoku przed siebie, wbiegając na nieznany sobie teren, gdzie się gubi, oddalając się na duże odległości od miejsca, z którego uciekł. Pamiętajmy, przed Sylwestrem warto:

• zadbać o porządnie zapiętą smycz, dobrze dobrane szelki i obrożę.
• zaczipować psa, sprawdzić czy w bazie są aktualne dane teleadresowe,
• zaczepić psu adresatkę lub najlepiej zapisać numer telefonu na szelkach lub obroży.

W przypadku ucieczki psa:

• informujemy jak najwięcej osób,
• wstawiamy informacje o psie i swój numer telefonu w postach w mediach społecznościowych,
• informujemy schronisko, toz, najbliższe gabinety weterynaryjne,
• dbamy o to, aby ktoś zawsze był w domu.

Jak przetrwać Sylwestra z psem? 
Znajdując się już w sytuacjach trudnych, nie ma czasu na improwizację, przewodnik psa musi konkretnie wiedzieć, co robić. To da wsparcie psu. Świadomy opiekun bojącego się czworonoga w Sylwestra ma przygotowane:

• Schron Warto zorganizować psu przestrzeń z“zadaszeniem”, pod którym będzie mógł się schować. Ważne, aby to miejsce było wytłumione i maksymalnie spokojne. Jedną z opcji jest też próba wprowadzenia dźwięków, które mogą uspokoić psa – np. muzyka relaksacyjna dla psów lub po prostu spokojna muzyka poważna.
• Wsparcie, nie pocieszanie Wsparciem nazywamy wskazanie psu rozwiązania problemu a nie głaskanie, przytulanie i mówienie jak do dziecka. Wsparciem dla psa będzie schemat postępowania w czasie paniki. Właśnie w tym momencie pies potrzebuje przewodnika, który przeprowadzi go przez te chwile grozy. Będzie z nim. Bycie z psem to czasem najlepsze wsparcie, jakie jesteśmy w stanie dać.
• Zachowania zastępcze? W czasie paniki trudno jest dotrzeć do psa i najlepiej przy nim po prostu być, nie robiąc nic poza zaznaczeniem mu tego, że się jest spokojnym, zrelaksowanym. Jednak około 15-20 minut przed północą, warto już wyprowadzić psa do przygotowanego azylu i zacząć się z nim bawić, zaproponować mu wyszukiwanie najatrakcyjniejszych przysmaków, dać ogromną, najsmaczniejszą wędzoną kość z szynką oferowaną przez niektórych producentów psich karm. Z zachowaniem zastępczym należy zdążyć przed wystąpieniem paniki.

Jak wrócić do równowagi?

Kiedy najgorsze mija, wszystko się uspokaja, wówczas również psu należy dać czas na odzyskanie równowagi, niezbędne do tego są:

• Cisza i spokój – po nocy sylwestrowej przez najbliższe 24 godziny zapewnij psu możliwość wypoczynku w komfortowym dla niego miejscu. Spacery niech będą raczej krótkie – pamiętaj , że ktoś może jeszcze bawić się petardami.
• Przewidywalność – staraj się wrócić do swoich codziennych rytuałów, do których pies jest przyzwyczajony, podczas których czuje się komfortowo.
• Zmiana emocji – kiedy zwierzę wypocznie, wróćcie do aktywnych spacerów i wspólnej zabawy.

A co za rok?

Nowy rok to dobry moment na postanowienia. Niech jednym z nich będzie wprowadzenie pracy, która poprawi komfort psa za rok. Jest to możliwe, gdy mamy świadomość tego, jak to zrobić. Najlepiej zacząć od rozmowy z behawiorystą, który może zaproponować poniższe rozwiązania.

• Odwrażliwianie to technika, która ma na celu wprowadzenie u psa umiejętności rozpoznania bodźca (dźwięku) i odnalezienia sposobu radzenia sobie z nim, opartego na zignorowaniu go oraz zajęciu się inną czynnością. Z tym tematem warto zwrócić się do wykwalifikowanego behawiorysty, który ułoży Wam plan pracy, zapozna Was z technikami szkoleniowymi i przeprowadzi przez proces pracy behawioralnej.
• Wprowadzenie aktywności, którą pies pokocha. Obecnie możemy wybierać wśród wielu psich sportów. Zostały one wymyślone nie po to, aby na siłę zostać mistrzem, ale po to, aby realizować psie potrzeby i czerpać radość ze wspólnej zabawy. Aktywności mają na celu: zmianę nastroju na pozytywny, zbudowanie motywacji oraz pewności siebie u psa, które sprawią, że to, co kiedyś było straszne, stanie się nieistotne, ponieważ zwierzak będzie miał nieco inne priorytety.      
• Strategia postępowania w trudnych sytuacjach. Jest to działanie oparte na wzmocnieniu roli przewodnika oraz umocnieniu relacji łączącej psa z człowiekiem. W przypadku trudnych dla psa chwil, zwierzę nie wpada w panikę, tylko świadomie dokonuje wyboru i nawiązuje kontakt z przewodnikiem, domagając się wsparcia. Rolą przewodnika jest odczytać prośbę psa i faktycznie zaoferować mu rozwiązanie problemu – zachowanie zastępcze, wspólny relaks lub wyjście z trudnej sytuacji. Jeśli tego typu komunikacja z psem jest dla człowieka trudna, tutaj też warto poprosić o pomoc behawiorystę, który pomoże odnaleźć wspólny język z psem.  

Lęk psów przed fajerwerkami jest tematem bardzo trudnym i złożonym, dlatego nie moża oczekiwać, że to „samo przejdzie”, albo że pomoże jedna tabletka podana godzinę przed północą. Niestety, jeśli przewodnik psa nic z tym nie zrobi, nie poprosi o pomoc specjalisty, to jego pies będzie przeżywał koszmar w Sylwestra, przy okazji innych pokazów pirotechnicznych, podczasburzy oraz za każdym razem, gdy tylko znajdzie się w którejś z tych trudnych sytuacji. Warto o to zadbać.

O autorce

Katarzyna Wawryniuk - biolog, zoopsycholog, behawiorysta, instruktor szkolenia zwierząt. Specjalista zaburzeń zachowania u psów i kotów, zajmuje się również zoodietetyką. Jednym z głównych obszarów jej zainteresowań jest wpływ żywienia oraz suplementacji na samopoczucie i zachowanie zwierząt, jak również utrzymanie ich pełnego dobrostanu. Regularnie uczestniczy w licznych szkoleniach i sympozjach zarówno jako słuchacz jak i prelegent. Na co dzień pracuje ze zwierzętami i ich opiekunami, prowadząc firmę EduAnimalis - Centrum Psychologii Zwierząt i Szkolenia Psów w Szczecinie. Należy do grupy specjalistów zrzeszonych przez CatExperts.